پیوند دین و سیاست 

قبل از هر چیز باید اشاره کنیم که مراد ما از دین در اینجا اسلام است و ناظر به ادیان دیگر نیستیم بنابراین به دنبال بررسی رابطه اسلام و سیاست هستیم. برای بررسی دقیق این مسئله جا دارد که دین و سیاست را از نگاه مقام معظم رهبری تعریف کنیم؛ ایشان دین را صراط زندگی می‌داند که همه‌ی جنبه‌ها و قلمرو زندگی بشر را تحت پوشش خود قرار می‌دهد و به کمک خرد انسانی می‌شتابد تا سعادت او را در دنیا و آخرت تأمین کند. از نگاه ایشان زندگی بشر، میدان‌های گسترده‌ای را شامل می‌شود؛ حقوق انسان‌ها، وظایف و تکالیف انسان‌ها، صحنه‌ی سیاست انسان‌ها، اقتصاد جوامع انسانی، صحنه‌ی تربیت و صحنه‌ی عدالت، همه میدان‌های زندگی است. به این معنا، دنیا میدان اساسی وظیفه و مسئولیت و رسالت دین است، دین آمده است تا در این صحنه‌ی عظیم و در این عرصه‌ی متنوع، به مجموعه‌ی تلاش انسان شکل و جهت بدهد و آن را هدایت کند.

امّا سیاست، از منظر ایشان، فعالیت‌هایی است که در صحنه‌ی جامعه با تلاش جمعی صورت می‌گیرد به اعتقاد این متفکر:

تلاش‌هایی که انسان‌ها می‌کنند، بعضی مربوط به مسائل شخصی آنهاست که بخش کوچک‌تری از فعّالیت‌های انسانی را شامل می‌شود ـ مثل معیشت و معنویّت و عواطف و ارتباطات شخصی آنها با این و آن ـ اما بخش بزرگ‌تر فعالیت‌های انسانی، فعالیت‌هایی است که در صحنه‌ی جامعه با تلاش جمعی صورت می‌گیرد، که به آن «سیاست» می‌گویند.

بعد از بیان و تعریف دین و سیاست، در جواب به این سؤال که رابطه این دو مقوله چگونه است، باید اذعان کرد که از دیدگاه مقام معظم رهبری، جدایی دین از سیاست به این معنا که هیچ‌کدام از دین و سیاست نباید در امور مربوط به قلمرو دیگری دخالت کنند، قابل قبول نیست، ایشان معتقد به پیوند و عینیت دین و سیاست هستند. نظریه عینیت که سیاست را عین دیانت و دیانت را عین سیاست می‌داند، نسخه جدیدی است که دنیا آن را بعد از زمان پیامبران ? و بعد از صدر اسلام تا امروز، ندیده است. ایشان در تبیین این مهم، اشاره به معنای جامع دین دارند که همه جنبه‌های زندگی بشر، اعم از فعالیت‌های فردی و اجتماعی که صحنه‌ی بسیار گسترده و وسیعی برای انسان است، را شامل می‌شود. بنابراین چون سیاست در حوزه و پوشش دین قرار می‌گیرد، لذا اگر از دین جدا باشد، آلوده است و اگر سیاست، دینی باشد به همان اندازه مقدس است که عبادت دینی مقدس است. مقام معظم رهبری در مقام استدلال بر ادعای پیوند دین و سیاست، معتقد است مراجعه به متن دین و همچنین بررسی تاریخ زندگانی پیامبر اسلام? کفایت می‌کند تا بدون هیچ تردیدی این مسئله را مورد تایید قرار دهیم. با مراجعه به آیات الهی شاهد خواهیم بود که خداوند برای زندگی و روابط خانوادگی اعم از ازدواج، تربیت فرزند و طلاق ، برای روابط اجتماعی از جمله قرض، رهن و دیگر معاملات، برای روابط خارجی اعم از صلح، جنگ و حقوق بین الملل و مهم‌تر از همه، لزوم پیروی و اطاعت از ولی جامعه و اولوالامر، دستورالعمل دارد.

از طرفی سیره زندگانی پیامبر اسلام? نیز این مهم را تأیید می‌کند. مقام معظم رهبری به‌عنوان مثال اشاره به حادثه غدیر دارند که پیامبر?، با اهتمام و عظمت زیاد این رسالت را در مقابل چشم آحاد مردم، به کیفیّتی انجام می‌دهد که شاید هیچ واجبی را این‌گونه ابلاغ نکرده است. ایشان در تحلیل این مهم اشاره به مبارزات پیامبر اسلام? در طول دوران رسالت خود، دارند و معتقدند که اگر باور رسول اکرم? بدین‌گونه بود که اسلام و قرآن نباید در حکومت و اداره‌ی زندگی مردم دخالت کند، چنین مبارزاتی بر وی تحمیل نمی‌شد.

در این زمینه پرسشی مطرح است مبنی بر اینکه اگر دین را وارد سیاست کنیم و اگر سیاست یک کشور از دین سرچشمه بگیرد، سبب می‌شود که مردم از اصل دین، بیزار شوند، زیرا امور سیاسی و امر حکومت، مشکلاتی دارد، و به دنبال آن مشکلات، نارضایتی‌ها و ناکامی‌هاست. پس، دین، باید به کلی از سیاست کنار برود و فقط به امور معنوی و روحی مردم بپردازد تا جنبه‌ی قداست و نورانیتش مخدوش نشود. مقام معظم رهبری در پاسخ به این پرسش معتقد است این سؤال سفسطه‌ی عوامانه­ای است که بعضی افراد با ظواهر علمی و استدلالی مطرح می‌کنند تا دین را به حاشیه ببرند. از نگاه ایشان پیوند دین و سیاست، موجب مخدوش شدن نورانیت دین نمی‌شود؛ زیرا سیاستی را که اسلام مطرح می‌کند به این معنا نیست که حاکمیت و سرپرستی جامعه به دست یک انسان ناتوان و بی‌تدبیر باشد و این سرپرستی به معنای سرپرستی انسان قاصر نیست، بلکه برای سرپرستی جامعه شرایطی لازم است که تدبیر و توانایی از جمله آنها است.

در مجموع مقام معظم رهبری بر نظریه عینیت دین و سیاست تأکید دارند و سیاستی را که از دین جدا باشد، سیاست غیر اخلاقی می‌دانند که مبتنی بر همه محاسبات مادی و نفع‌‌‌‌‌طلبانه است و در عوض لازمه عینیت دین و سیاست این است که:

[اهل دین باید سیاست را بشناسند و آن را بفهمند و در آن جایی که میدان کار سیاسی است، فعال باشند و در آن جایی که میدان بیان احکام دینی محض است، آگاه از امر سیاسی و وضع سیاسی، آن را اعلام کنند. سیاست موجب نمی‌شود که انسان حکمی را کتمان کند. سیاست نباید موجب کتمان احکام الهی شود].

پدیدآورنده: علی اکبر سیلانی